SPOŻYWCZA PUSZKA PANDORY

Opracowując Raport FoodRentgen „Prześwietlamy płatki śniadaniowe” pod lupę wzięliśmy 197 produktów, które można kupić w polskich sklepach. Przeanalizowaliśmy ich skład. To co było godne uwagi przebadaliśmy w laboratorium pod kątem pestycydów…    10 produktów okazało się czystych. Nasze wnioski >>>  O wysoką jakość produktów spożywczych muszą upominać się sami konsumenci. Jeśli tego nie robią, to producenci żywności nie mają potrzeby zwra­cania uwagi na tą kwestię.

„…często nasze decyzje o zakupie sterowane są przez specjalistów od marketingu i reklamy. Nam się tylko wydaje, że wybieramy coś świadomie i nie ulegamy modzie”

Marta Kierzkowska-Grzybek, Instytut Psychodietetyki

Zmiany w stylu życia, związane m.in. z postępem technologicznym, ro­snącą aktywnością zawodową kobiet, większą wiedzą o świecie i częstszymi podróżami, również w bardziej odległe regiony świata, powodują, że Polacy zmieniają swoje priorytety dotyczące odżywiania. Pomimo tego, że z powodu mniejszej ilości czasu na przygotowywanie posiłków jemy szybciej, to jednak - dzięki dostępowi do produktów i potraw z różnych stron świata - odżywiamy się bardziej różnorodnie i „wielokulturowo”. Chciałoby się powiedzieć, że tak­że bardziej „pełnoziarniście”.

Niestety, wzrost zapotrzebowania na zdrowe i smaczne jedzenie nieko­niecznie idzie w parze z posiadaniem wiedzy na temat produktów żywno­ściowych, które dostępne są na sklepowych półkach. Jak podkreśla Marta Kierzkowska-Grzybek z wrocławskiego Instytutu Psychodietetyki, który jest partnerem naszego raportu, konsumenci wybierają produkty powszechnie uważane za „zdrowe”, nie czytając nawet etykiety. Dlatego też często nasze decyzje o zakupie sterowane są przez specjalistów od marketingu i reklamy. Nam się tylko wydaje, że wybieramy coś świadomie i nie ulegamy „modzie”. Żyjemy w świecie pośpiechu, a nasze wybory są wielokrotnie wynikiem tzw. owczego pędu lub hedonizmu. Tymczasem dobre decyzje wymagają zwol­nienia tempa i dokładnej analizy etykiety – mówi Kierzkowska-Grzybek.

Jako organizatorzy akcji FoodRentgen dostrzegliśmy potrzebę stworzenia źródła informacji, które w prosty i przejrzysty sposób umożliwi zwiększenie świa­domości konsumentów dotyczącej tego, co kupują i spożywają. Celem tej ogólnopolskiej akcji o charakterze społecznym jest kontrola jakości produk­tów spożywczych pobranych do badania bezpośrednio z półek sklepowych. Zaprosiliśmy do współpracy instytuty badające żywność i wspólnie posta­nowiliśmy znaleźć i oznaczyć produkty spożywcze najczystsze pod względem pozostałości pestycydów i metali ciężkich.

W poniższym opracowaniu koncentrujemy się na płatkach śniadaniowych. Dlaczego płatki?  Największa liczba z ponad 540 respon­dentów, którzy wzięli udział w przygotowanej przez nas ankiecie wskazała, że właśnie płatki śniadaniowe są najbardziej powszechnie spożywanym produktem, którego jakość chcieliby przebadać. W trakcie naszych prac przeanalizowaliśmy aż 197 płatków śniadaniowych. W pierw­szym etapie odrzuciliśmy te produkty, których walory „zdrowotne” można było zakwestionować już na podstawie analizy składu (zawartość cukru, różnego rodzaju słodzików, wzmacniaczy smaku itp.). Wyselekcjonowana w ten sposób grupa trafiła do laboratorium, gdzie została przebadana pod kątem pozostałości pestycydów. Wyniki zebraliśmy i podsumowujemy szczegółowo w Raporcie FoodRentgen „Prześwietlamy płatki śniadaniowe” do pobrania bezpłatnie tutaj >>>  Poniższy artykuł jest jedynie kwintesencją pracy nad tym zagadnieniem.”

Prześwietlona dwudziestka

Nasze prace podzieliliśmy na kilka etapów. W pierwszym z nich zapoznaliśmy się ze 197 produktami, które oferowane są w polskich sklepach przez 37 producentów. Wśród nich znalazło się 75 musli, 105 płatków śniadaniowych, a także 17 płatków kukurydzianych. Spośród wszystkich 197 rodzajów, 15 produktów posiadało certyfikat produkcji żywności ekologicznej. Następnie, na podstawie informacji umieszczonych przez producentów na etykietach, przeanalizowali­śmy ich składy. Okazało się, że tylko 31 rodzajów płatków nie zawiera substancji słodzących. 80 rodzajów posiada jedną lub dwie substancje słodzące, kolej­nych 86 trzy i więcej substancji słodzących. W czterech z analizowanych ro­dzajów płatków śniadaniowych padł swoisty „antyrekord” - znalazło się w nich aż 7 różnych środków słodzących! Produkty przebadaliśmy też pod kątem zawartych w nich emulgatorów, regulatorów kwasowości, przeciwutleniaczy, substancji glazurujących, substancji konserwujących, barwników, substancji spulchniających, kontrowersyjnych tłuszczy oraz innych tego typu środków.  

W ten sposób wytypowaliśmy 47 rodzajów płatków (wśród których zna­lazło się 12 rodzajów płatków eko) pochodzących od 25 producentów. W ko­lejnym etapie wyselekcjonowaliśmy 26 rodzajów płatków (średnio po jednym od każdego producenta). Wyjątek stanowią płatki marki własnej Tesco, gdzie w pierwszej fazie wybraliśmy owsiankę, która później okazała się w swojej konsystencji kaszką. Dlatego w badaniach uzupełniających dobraliśmy jesz­cze jedne płatki tego dystrybutora.

Ostatecznie do badań laboratoryjnych trafiło 20 rodzajów płatków śnia­daniowych, ponieważ okazało się, że 6 z wyselekcjonowanych pro­duktów nie była dostępna na sklepowych półkach. Wybrane płatki zostały przebadane przez Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach – jedno z najlepszych nie tylko w Polsce, ale też w Europie laboratoriów specjalizu­jących się w tego typu analizach. Dopuszczone do finału płatki śniadaniowe zostały sprawdzone na obecność ponad 400 różnych pestycydów.

Dlaczego pestycydy?

Pestycydy to substancje naturalne lub syntetyczne, które służą do zwal­czania żywych organizmów, szkodliwych lub niepożądanych w procesie pro­dukcji żywności. Nazwa pochodzi od łacińskich słów pestis - zaraza, pomór oraz caedo - zabijam. Powszechnie są one używane w ogrodnictwie i rolnic­twie jako środki ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami.

Obecnie polscy producenci żywności mogą używać środków ochrony roślin zawierających 255 różnych substancji czynnych (z około 480 dopusz­czonych na terenie Unii Europejskiej), zarejestrowanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Pestycydy sprzedaje się w postaci ponad 1,5 tys. róż­nych preparatów (środków ochrony roślin) o trzech głównych zastosowaniach: insektycydy do walki ze szkodnikami, fungicydy do walki z chorobami wywo­ływanymi przez grzyby oraz herbicydy używane do zwalczania chwastów.

Pestycydy to środki chemiczne, które wnikają w glebę, rośliny jadalne czy wodę. Są postrzegane jako przyczyna wielu chorób cywilizacyjnych u ludzi, a także masowego wymierania gatunków zwierząt i owadów, w tym pszczół. Posiadają one zdolność do rozwoju i kumulacji w organizmach żywych. Dla­tego też mogą być źródłem nowotworów i nasilać procesy chorobowe z nimi związane. Oprócz tego mają wpływ na zaburzenie wewnętrznej homeostazy organizmu. Dodatkowym problemem, który wiąże się z pestycydami jest fakt, że efekty zatrucia nimi są bardzo trudno rozpoznawalne i początkowo mogą nie być łączone z nasileniem objawów choroby u pacjenta.

Rządowy program monitoringu sprawdza ok. 3 tys. próbek z terenu ca­łej Polski z około 40 głównych rodzajów upraw, co daje pewien obraz sy­tuacji, ale jest kroplą w morzu potrzeb. Wykryte przekroczenia zgłaszane są do ogólnoeuropejskiego systemu Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF), dzięki któremu skażona żywność jest natychmiast wycofywana ze wszystkich punktów sprzedaży w UE.

Co znaleźliśmy?

Połowa z tej wyselekcjonowanej grupy, w sumie 10 produktów, okazała się wolna od pozostałości badanych pestycydów. W pozostałych dziesięciu znaleźliśmy od 1 do nawet 12 pozostałości, w sumie 24 pestycydy.

Jakie płatki polecamy?

Z czystym sumieniem polecamy płatki, w których nie wykryliśmy pestycy­dów. Płatki te oznaczyliśmy kolorem zielonym.

W drugiej kolejności polecamy płatki, które mają znikomą zawartość pozo­stałości pestycydów. Zawartość pozostałości odpowiada normom przewi­dzianym dla żywności specjalnej dla dzieci i niemowląt. Produkt został ozna­czony kolorem jasnozielonym.

W trzeciej kolejności polecamy płatki, które mają niewielką zawartość pozo­stałości pestycydów. Niewielka zawartość dla nas to nie więcej niż 50% naj­wyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów (NDP) i nie więcej niż 3 substancje oznaczone w produkcie. Produkty te zostały oznaczo­ne kolorem żółtym.